Balochi Grammar

Balochi  Grammer بلوچی بُن رہبند

لبزءِ تچکيںءُ بروبريں صورت ءَ کارمرز کنگ ءِ زانت ءَ بُن رہبند

 گُش اَنت۔ بزان اے زانت لبزءِهماراه ءُ رہبندانی ذکر ءَ کنت کہ گوں 

هميشان تچکيں ءُ بروبريں لبز جوڑبنت۔

چوش اے دگہ زبانان بلوچي زبان ءِ ھم ھشت بہر    اَنت۔آايش انت

             (Noun) نام

(Pronoun) بدل نام

 (Adjective)  صفتى نام

(Verb)  کارگونک/ کارگال

(Adverb) کار صفتى 

(Preposition)  نام لبز

(Conjunction)  ھوار لبز

(Interjection)توار لبز

-1نام (Noun)

ھما لبز ءَ گُش اَنت کہ چہ آئى ءَمردمے ءِ،جناورے ءِ، جاھے ءِ يا چيزے ءِ نام پدّربہ بيت چوشکہ

چاکر،اُشتر،کراچى،داس ءُ دگہ۔

نام ءِ ھم پنچ تہر انت؛

﴿الف﴾  لس نام (Common Noun) 

يک ڈوليں چيزے ءِ، بلے آئىءِوڑوڑيںرنگ بہ بيت، لس نام گشگ بيت چوش کہ

کتاب، پُلّ،چمّءُ دگہ

﴿ب﴾ خاصيں نام  (Proper Noun)

خاصيں مردمے ءِ، جاگہ يےءِيا چيزے ءِنام ءَ گش انت چوشکہ؛

حمل، جيئند، قرآن شريف، گوادر ءُ دگہ

﴿ج﴾  گل نام  (Collective Noun)

باز ، رمگ، رم يا مُچّى يے ءِ نام گل نام گشگ بيت چوشکہ؛

لشکر، رمگ، بگّ، ٹکّ، گورم ءُ دگہ

﴿د﴾  مادن نام (Material Noun)

ھما چيز کہ چہ آياں دگہ چيز جوڑ بہ بنت مادن نام گشگ بيت چوشکہ

سُہر، شير، پوست ءُ دگہ

﴿ڈ﴾ حالتى نام  (Abstract Noun) 

ھمانام کہ چيزے ءِ دروشم، رنگ، شرى، حرابى، کارءِ کنگ، بيت چوشکہ؛ بہادرى، غلامى، ڈولدارى

-2بدل نام (Pronoun)

ھما لبز کہ نام ءِ جاہ ءَ يا بدل ءَ کارمرز کنگ بيت، آئى ءَبدل نام گش انت چوشکہ؛  من۔۔منى، تو۔۔تئ، شما۔۔شمۓ

آ۔۔آئى، آياں۔۔آيانى، ءُ دگہ نام ءِ وڑ ءَبدل نام ءِ پنچ تہر انت؛

﴿الف﴾  جندى بدل نام (Personal Pronoun)

ھما لبز کہ چہ آئى ءَ گشوک، اشکنوک، يا ھما کہ ساڑى مہ بيت معلوم دار بيت چوشکہ من ﴿يکے﴾، ما ﴿باز﴾، تو ﴿يکے﴾، شما ﴿باز﴾، آ ﴿يکے﴾، آياں﴿باز﴾، منءَ، ترا، مارا، شمارا،آئى ءَ، آياں،منى،مۓ ،شمۓ، آئى ءِ، آيانى۔

﴿ب﴾ زور پريں بدل نام (Reflexive Pronoun) 

اے پہ نام ءِبدل ءَيا جاہ ءِ، بلے زورديگ يا زورپرديگ ءِحاطرءَ کارمرز کنگ بيت چوشکہ؛ من وت يا منى جند، شماوتيا شمۓ جند، آوت يا آئى ءِ جند، آياں وت يا آيانى جند۔

﴿ج﴾ جستى بدل نام  (Interrogative Pronoun)

ھمانام ءُ لبز کہ چہ جست ءُ پر ءِحاطرءَکارمرزبيت آئى ءَجستي نام بدل گش انت چوشکہ؛کۓ،کئ،پرچا، کجام،کجا،کدى ءُ دگہ۔ 

﴿د﴾ اشارتى بدل نام  (Demonstrative Pronoun) 

ھما نام بدل يا لبزکہ انسان، ساھدار، چيزانى نامانى پيش دارگ ءِ حاطر ءَکارمرز بنت آياں اشارتى بدل نام گش انت چوشکہ؛ اے ، ايش ، آ، ايشىءَ، آئى ءَ، آياں ءُ دگہ

﴿ڈ﴾  سيادى نام (Relative Pronoun) 

ھما لبز يا نام کہ پيشتر کارمرز بيتگيں بدل نامءَ گوں تعلق ءُ ھمگرنچى ءَ پيش بہ داريت،  ھمگرنچيں بدل نام گشگ بيت چوشکہ؛ آکہ، ھما کہ، آئى کہ، آئى ءِ کہ، ھمائى ءِ کہ، ھماھاں کہ ءُ دگہ

-3صفتى نام  (Adjective) 

ھما نام کہ چہ آئى ءَ مردمے ءِ جاگہ يے ءِ شرى يا حرابى درابہ بيت آئى ءَ صفتى نام گش انت چوشکہ؛ برز، جہل، تنکّ، صورت۔

صفتى نام ءِ پنچ تہر انت

﴿الف﴾  حالتى صفت (Adjective of Quality)

صفتى نام ءِ اے دروشم نام ءِشرّى، حرابى يا رنگ صورت ءَ دراکنت چوشکہ ؛ يليں ورنا، ليزگيں مرد، اسپيتيں کچّک

﴿ب﴾ کساسى صفت  (Adjective of Quantity)

کساسى صفت ھما نام ءَ گش انت کہ چرائى ءَ کمى ءُ گيشى بزاںکچ ءُ کساس درابہ بيت چوشکہ؛ باز، کمک، چيزے، درہيں، بے ھچ ۔

﴿ج﴾ حسابى صفت (Adjective of Number) 

حسابى صفت ھما نام ءَ گش انت کہ چراياں حساب ءُ ليکہ درا بہ بيت چوشکہ؛ دو مردم، دومى مردم، چار بچيل، سے ونڈ، سےيک، سے چارک ءُ دگہ

﴿د﴾  اشارتى صفت  (Demonstrative Adjective) 

ھما صفت کہ يک نامےءِ نيمگ ءَ اشارہ پيش بہ داريت، آئى ءَ اشارتى صت گش انت چوشکہ ؛  آاستار، آلوگ، اے کتاب، آماڑى، اےاسپ دگہ

﴿ھ﴾ سيادى صفت  (Relative Adjective) 

ھما صفت کہ نام ءِ گوںجاگہ ءَ راج يا  نيکراہ ءَ سيادى ءَ پيش بہ داريت چوشکہ؛ مکرانى، سورابى، قلندرانى، نمازى، جہودى، ءُ دگہ

--4کارگونگ / کارگال   (Verb) 

ھما لبز کہ کارےءِبيگ ، کبگ يا بدل ءَ پيش بہ داري، کارگونگ / کارگال گشگ بيت۔ کارگونگ / کارگال ءِ دو تہر بنت

﴿الف﴾ سر جميں کارگونگ (Transitive Verb) 

ھما کارگونگ کہ گوںوتى کارکنوک ءَ آئى ءِ بزانت ءُ معنا سرجم انت آئى ءَ سرجميںکارگونگ گش انت چوشکہ؛  بيبگر ءَ نگن وارت، من کتاب ونت، چاکر لوگ ءَ آتک، بالاچ شالءَ شت۔

﴿ب﴾ ناسرجميںکارگونگ (Intransitive Verb) 

ناسرجميں کارگونگ ھما انت کہ گوں وتى کارکنوک ءَ آئىءِبزانت ءُ معنا نا سرجم بہ بيت چوشکہ ؛ چاکر آتک، بالاچ شت، حمل ءَ وارت، شما ونت،

کارگونگانى وھد (Tense)

کارگونگانى وھدکارانى بيگ ءِ وھد ءُپاس ءَ پيش داريت کہ کار کجام وھد ءَبيتگ، بيگ ءَ انت يا نوکى بيت انت   ايشى ءِ سے﴿۳﴾ وھد بنت:

﴿الف﴾ گوست (Past Tense)

ھما کار کہ گوستگيںوھد ءُ زمانگ ءَ بيتگ، آئىءَ گوست گش انت۔ چوشکہ: بالاچ آتک ءُ دگہ

﴿ب﴾ انيگى (Present Tense) 

ھما کار کہ انوں بيگ ءَ انت، آئىءَانيگي کارگونگ گش انت چوشکہ:  بالاچ پيداک انت ءُ دگہ

﴿ج﴾ آيوکى (Future Tense) 

ھما کار کہ آئندگ ءَ بيت ءُ آئى ءَ آيوکى کارگونگ گش انت۔ چوشکہ  بالاچ کئيت انت ءُ دگہ

--5کار صفتى (Adverb)

اے لبز کار ءِ صفت ء َ کنت ءُھمے صفت ءِ تہ ءَ کارءِ وڑ ءَ يا وھد ءَ يا جاہ ءَ دراکنت۔ کار صفتى نام ءِ ھپت تہر انت:

﴿الف﴾ کارءِ وھد (Adverb of Time) 

اے کار ءِ وھد ءَ پيش داريت چوشکہ؛ نى،انّى،بازبرءَ، باز رند ءَ، مُدام، پدءَ، گڑا، رندءَ، مروچى، کدى کدى   ، يک برے، باندءَ، پيشترءَ، سارىءَ، دمان ءَ، يکپارى، زيت، سہت ءُ دمان، ھمک روچ، روچ ءُ شپ، ھچبر، ھما وھدءَ، چما وھدءَ، پيش ءَ، اول ءَ، پميشکا، چميشکا، ھروڑءَ، ھرپيم ءَ، ھرڈول ءَ، زيک﴿زى﴾ ، پيريگ، پيرارى

﴿ب﴾ کارءِ ھنديا کارءِ جاہ (Adverb of Place)

اے لبز کارءِبيگءِوھدءُجاہ ءَپيش داريت۔ پشت ءَپدءَبرزءَ،چکّ ءَ،جہل ءَ، ادءَ، آودءَ، ديمءَ، ڈنءَ، ءُدگہ

﴿ج﴾ کارءِ وڑ ءُ پيم (Adverb of Manner)

اے لبز کارءِ وڑ ءُ پيم ءُ دروشم ءَ دراکنت چوشکہ؛ چون، چون ءَ، چونىءَ، چے پيم، چے رنگءَ، اے ڈول ءَ، اے وڑءَ، اے رنگءَ، زوت، پہ زانت، اِشتاپى، چيروکائى،اناگہ، ناگمانءَ، ءُ دگہ

﴿ڈ﴾ کارءِ سوب (Adverb of Reason) 

اے لبز کارءِ بيگءِ سوب ءَ پدٌرکنت ءُ گيشٌيں ايت چوشکہ ؛ پرچى ءَ، پميشکا، چميشکا، کئے،چے پيمءَ،چے، چُنت ءُ دگہ

﴿ذ﴾  کار ءِ کساس (Adverb of Quantity) 

ھما لبز کہ کارے ءِ کچ ءُ کساس يا حساب ءَ پيش بداريت، آئىءَ کارءِ کساس گش انت۔ چوشکہ ؛ باز، کم، کمُک،کمڑو، گيش، گيشتر، بے کساس، بے ھچ، ھمنچُک، چينچُک، چکدگ، تشے، چيزے ءُ دگہ

﴿ڑ﴾  بيتگيں کار (adverb of affirmation) 

ھما لبز کہ کارے ءِ الم بيگ ءِشون ءَ بہ دنت، آئىءَبيتگيں کار گش انت۔

﴿ز﴾ نہ بيتگيں کار  (adverb of negative) 

ھما لبز کہ کارے ءِنہ بيگ ءَ پيش دارايت بزاں کارے کہ نہ بيتگ آئىءَنہ بيتگيں کار گش انت۔ چوشکہ؛  نہ، اِنٌاں ، اصل نہ، ھڈ نہ ءُ دگہ

-6نيام لبز (Preposition)

ھما لبز کہ چہ نام ءَ پشترءَ ﴿کدى کدى رند ترءَ﴾ کئيتءُ دومى لبزءَگوں ايشى ءِسيادىءِدرابہ کنت، نيام لبز گشگ بيت۔چوشکہ؛ پہ، پر، گوں، اچ، چہ، از، اژ، بے، بيد، ابيد، سرءَ، چکٌءَ، ءَ، ءِ را، جاہ ءَ، بدل ءَ، تہ ءَ، داں، بہ ءُدگہ

-7ھوار لبز (Conjunction)

ھما لبز کہ دو يا چہ دو ءَ گيش لبزيا رداں﴿جملہ ھاں﴾ وت ھوار بہ کنت يا بہ جوڑين ايت، آئىءَھوار لبز گش انت۔چوشکہ؛ ءُ، يا، اگاں، ھوں، ھم، پمے،حاطرءَ، پميشکا، نہ پرچىءَ کہ، مگر، بلے، پدءَ، اگاں نہ، دانکہ، تانکہ،گڑا ءُ دگہ

-8توار لبز (interjection) 

ھما لبز جہ پہ کسے ءِ توار پر کنگ يا انسانءِ مارشتءُ واھگانىجاورءَ پدٌر بہ کنت ، آئىءَتوار لبز گش انت۔ چوشکہ؛ يا حدا، پکٌو، بکٌو،اُف، اُفڑے، ارمان، ھٹے،ھٹڑے، واہ، شالا، دريگتيں، عجب،وے، باريں، ابڑے،الٌے  ارٌے ءُ دگہ